تخلیه بتن از میکسر، مرحله‌ای کلیدی در کیفیت بتن آماده
مقدمه: نقش حمل استاندارد در تضمین کیفیت بتن
تخلیه بتن از میکسر، مرحله‌ای بسیار مهم و اثرگذار در کیفیت بتن آماده است، اما این فرآیند از همان لحظه‌ای که بتن در کارخانه تولید شده و وارد دیگ تراک میکسر می‌شود آغاز می‌گردد. حمل بتن از محل تولید تا محل پروژه، تنها یک جابه‌جایی ساده نیست، بلکه بخشی حیاتی از زنجیره تأمین کیفیت بتن است. اگر در حین حمل، بتن به‌درستی مخلوط نشود یا تراک میکسر مطابق استانداردهای فنی طراحی نشده باشد، ممکن است کیفیت بتن هنگام تخلیه کاهش یافته و دچار جداشدگی، افت کارایی و یکنواختی ضعیف گردد.
طبق ضوابط استاندارد، درام تراک میکسر باید دارای پره‌های مارپیچ و دقیقاً طراحی‌شده‌ای برای اختلاط و همگن‌سازی بتن باشد، تا امکان ادامه میکس در طول مسیر حمل فراهم شود. تعداد پره‌ها، طول و ارتفاع پره‌ها و فواصل هر یک از آن‌ها حائز اهمیت است، همچنین باید این توانایی را داشته باشد که مواد داخل دیگ را تا لحظه تخلیه، به صورت یکنواخت نگه دارد و از ته‌نشینی و جداشدگی اجزا جلوگیری کند.
در شرکت بتن آماده سنگ‌شکن غرب، به پشتوانه‌ی تجهیزات پیشرفته تولید و زیرساخت‌های صنعتی گسترده، کلیه بتن‌ها در داخل بچینگ‌های توئین‌شفت (Twin Shaft) با کیفیت بالا تولید می‌شوند. این نوع میکسر، بهترین یکنواختی در اختلاط را فراهم می‌کند و بتن نهایی به صورت کاملاً یکدست وارد دیگ تراک میکسر می‌شود. به همین دلیل، نگرانی از بابت اختلاط ناقص وجود ندارد و بتن ارسالی از کارخانه، آزمون‌های یکنواختی بتن اداره استاندارد را با موفقیت پشت سر گذاشته است.
تخلیه بتن، مرحله‌ای حساس در زنجیره کیفیت
تخلیه بتن از میکسر، مرحله نهایی پیش از بتن‌ریزی است. این مرحله در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل، اگر رعایت نشود می‌تواند موجب افت کیفی بتن و کاهش دوام و عملکرد سازه گردد. در زمان تخلیه، باید اطمینان حاصل شود که بتن همچنان یکنواخت، همگن و با کارایی مناسب باقی مانده باشد.
انواع روش‌های تخلیه بتن
بسته به نوع و موقعیت پروژه، تجهیزات در دسترس و بودجـه کارفرما، تخلیه بتن می‌تواند به شیوه‌های زیر انجام گیرد:
- تخلیه ثقلی – تخلیه توسط شوت (بچه شوت)
- تخلیه به کمک ناودانی و شوت اضافه (شوت اضافه)
- بتن‌ریزی با نوار نقـاله
- تخلیه به داخل پمپ (پمپ زمینی و پمپ هـوایی)
- تخلیه به باکت یا سطل (مخزن بتن باکت است که دارای ظرفیت‌های متفاوت است، این باکت توسط تاور کرین به محل تخلیه داخل مقطع هدایت می‌شود)
-
تخلیه ثقلی – تخلیه توسط شوت (بچه شوت)
در روش بتن‌ریزی شوتی، بتن مستقیماً از تراک میکسر به داخل یک ناودان یا شوت شیب‌دار تخلیه می‌شود؛ ین ناودان‌ها معمولاً از جنس فلز یا پلاستیک مقاوم ساخته شده‌اند و به‌صورت قطعات متصل به یکدیگر، امکان تنظیم طول و شیب مورد نیاز را فراهم می‌کنند. بسته به شرایط پروژه، طول این ناودان‌ها می‌تواند تا حدود ۴٫۵ متر (۱۵ فوت) افزایش یابد.
این روش به دلیل سادگی اجرا، سرعت بالا و هزینه پایین، برای پروژه‌های کوچک با دسترسی آسان به محل بتن‌ریزی، مانند کف‌سازی‌ها، پیاده‌روها و جاده‌سازی‌های سبک، بسیار مناسب است. با این حال، برای جلوگیری از جداشدگی سنگدانه‌ها و حفظ یکنواختی بتن، رعایت نکات فنی ضروری است، این نکات فنی شامل مواردی مثل شیب، مقطع و قطر ناودانی می‌شود، شیب ناودان باید بین ۲:۳ تا ۳:۲ باشد تا جریان بتن به‌صورت یکنواخت و بدون جداشدگی انجام شود. مقطع ناودان ترجیحاً دایره‌ای یا نیم‌دایره باشد تا از گیرکردن بتن در گوشه‌ها جلوگیری شود. در انتهای ناودان، استفاده از قیف یا مجرای هادی توصیه می‌شود تا از سقوط آزاد بتن و جداشدگی اجزای آن جلوگیری شود. قطر ناودان باید حداقل ۸ برابر حداکثر اندازه سنگدانه‌ها باشد تا از انسداد مسیر جلوگیری شود. در مجموع، بتن‌ریزی شوتی به‌عنوان روشی اقتصادی و سریع، در پروژه‌های با حجم کم و دسترسی مناسب کاربرد دارد. با رعایت اصول فنی، می‌توان کیفیت بتن‌ریزی را در این روش به‌طور مؤثری حفظ کرد.
-
تخلیه به کمک ناودانی و شوت اصلی یا شوت اضافه
بتن‌ریزی با استفاده از تجهیزات انتقال یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها برای اجرای بتن‌ریزی در محل پروژه است. این شیوه، مشابه روش بتن‌ریزی با شوت اصلی می‌باشد با این تفاوت که در این حالت با استفاده از قطعات بیشتر، به طول شوت اضافه می‌گردد؛ همچنین مانند روش اول، بتن مستقیماً از داخل میکسر و از طریق ناودان (Chute) به داخل قالب هدایت می‌شود. برای اجرای صحیح این روش، لازم است تراک میکسر در نزدیکی محل قالب قرار گیرد؛ بنابراین، وجود فضای کافی و دسترسی مناسب برای توقف و تخلیه میکسر الزامی است. این سیستم مشابه برخی روش‌های دیگر، قابلیت بتن‌ریزی مداوم و پیوسته را فراهم می‌سازد و در پروژه‌هایی با حجم متوسط و امکان دسترسی مستقیم بسیار کاربردی است.
-
بتن‌ریزی با نوار نقـاله
سیستم بتن‌ریزی با نوار نقاله برخلاف برخی روش‌های دیگر، امکان بتن‌ریزی مداوم و پیوسته را فراهم می‌کند و گزینه‌ای مناسب برای پروژه‌هایی با حجم بالا و دسترسی گسترده است. استفاده از نوار نقاله این امکان را می‌دهد که بتن با حداکثر اندازه مجاز سنگدانه‌ها نیز قابل انتقال باشد. با این حال، لازم است بتن مورد استفاده دارای قوام پلاستیکی مناسب (لزجت به اندازه) باشد تا در حین انتقال، دچار جداشدگی نشود. همچنین برای جلوگیری از سقوط آزاد بتن از ارتفاع زیاد، به‌کارگیری مجراها یا قیف‌های کنترل‌شده توصیه می‌شود تا بتن به آرامی و به‌صورت یکنواخت در محل قالب‌ریزی تخلیه گردد.
-
تخلیه به داخل پمپ
بتن‌ریزی با پمپ یکی از روش‌های کارآمد انتقال بتن در پروژه‌هایی با دسترسی سخت یا نیاز به سرعت بالا است که به دو نوع پمپ هوایی و پمپ زمینی تقسیم می‌شود. پمپ‌های هوایی با بازوهای بلند برای پروژه‌های بزرگ و مرتفع مناسب‌اند، در حالی که پمپ‌های زمینی بیشتر در پروژه‌های مسکونی و مسیرهای باریک کاربرد دارند
-
تخلیه به باکت یا سطل
در روش جرثقیل سطلی، بتن در یک باکت (سطل مخصوص بتن) بارگیری می‌شود. با استفاده از جرثقیل یا تاورکرین به محل مورد نظر منتقل می‌گردد. در محل تخلیه، اپراتور متخصص فرآیند را تحت کنترل دارد و با هدایت دقیق، سطل را در موقعیت مشخص‌شده قرار می‌دهد تا عملیات بتن‌ریزی به‌درستی انجام شود. تخلیه بتن در این روش از انتهای باکت یا یکی از طرفین آن صورت می‌گیرد و بسته به نوع طراحی سطل، ممکن است مجهز به دریچه قابل کنترل برای تنظیم حجم و سرعت خروج بتن باشد. این روش بیشتر در پروژه‌هایی که دسترسی مستقیم تراک میکسر یا پمپ بتن به محل بتن‌ریزی امکان‌پذیر نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نقش مواد افزودنی در تخلیه بتن
در پروژه‌هایی که از مواد افزودنی مانند افزودنی‌های فوق روان‌کننده (Superplasticizer) استفاده می‌شود، رعایت زمان اختلاط در محل کارگاه اهمیت دوچندان دارد. توصیه می‌شود در چنین شرایطی، پیش از تخلیه بتن، اجازه داده شود که تراک میکسر به‌طور متوسط به ازای هر مترمکعب بتن، حداقل یک دقیقه دیگر به عملیات اختلاط ادامه دهد. این کار موجب توزیع یکنواخت افزودنی در سراسر حجم بتن می‌شود و از بروز جداشدگی یا نوسان در اسلامپ جلوگیری می‌کند.
راهکارها و نکات فنی در اجرای صحیح بتن‌ریزی
- بتن نباید از ارتفاع زیاد ریخته شود. پس باید از سقوط آزاد آن جلوگیری شود (بسته به نوع بتن که معمولی باشد یا بتن خودتراکم حداکثر ارتفاع سقوط بتن باید رعایت گـردد)
- برای بتن‌ریزی باید از ناودان یا سایر وسایلی که مانع از برخورد آزاد آن با قالب یا آرماتور می‌شود، استفاده نمود.
- بتن باید در لایه‌های افقی و با ضخامت کافی ریخته شود تا تراکم مناسبی داشته باشد.
- لایه‌های مختلف باید به صورت متوالی با یکدیگر ترکیب شوند؛ بدون اینکه فاصله زمانی زیادی میان ریختن لایه‌ها سپری شود.
- بتن نباید با چنگک توزیع شود، زیرا باعث از هم پاشیدگی و جداشدگی اجزا آن می‌شود.
- طبق آیین‌نامه، زمان سپری شده میان افزودن آب به مخلوط تا بتن‌ریزی، بسته به میزان دما باید کمتر از یک ساعت و نیم باشد. (حداکثر زمان حمل بتن بسته به شرایط آب و هوایی متفاوت است. بسته به دمای هوای در شرایط آب و هوایی ســرد این زمان به 120 دقیقه معادل 2 ساعت افزایش می‌یابد.
سخن آخر
آنچه کیفیت بتن آماده را تضمین می‌کند، تنها طرح اختلاط یا مقاومت فشاری نیست، بلکه رعایت استانداردها در همه مراحل از تولید تا تخلیه است. شرکت سنگ‌شکن غرب با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن، تراک‌میکسرهای استاندارد و کنترل کیفی مداوم، این اطمینان را به مشتریان می‌دهد که بتن تحویلی، از کارخانه تا قالب، همگن، یکنواخت و آماده استفاده است.
